17 Νοέμβρη 1973-Η εξέγερση του Πολυτεχνείου

 17 Νοέμβρη 1973

Η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν μαζική εκδήλωση λαϊκής αντίθεσης απέναντι στη στρατιωτική δικτατορία, που έλαβε χώρα στην ελληνική επικράτεια μεταξύ 14 και 17 Νοεμβρίου του 1973. Ξεκίνησε στις 14 Νοεμβρίου με την κατάληψη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, από φοιτητές και σπουδαστές. Αυτή κλιμακώθηκε σε αντιδικτατορική εξέγερση στην οποία ενσωματώθηκαν μετέπειτα πολίτες, και διαμαρτυρόμενοι αγρότες.

Κατεστάλη αιματηρά το πρωί της 17ης Νοεμβρίου, με την είσοδο άρματος μάχης στον χώρο του πολυτεχνείου και την επαναφορά σε ισχύ του σχετικού στρατιωτικού νόμου που απαγόρευε τις συγκεντρώσεις και την κυκλοφορία σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.^[2]

Τα γεγονότα

14 Νοεμβρίου

Στις 14 Νοεμβρίου 1973 φοιτητές του Πολυτεχνείου αποφάσισαν αποχή από τα μαθήματα και ξεκίνησαν διαδηλώσεις καθώς εξέδωσαν ψήφισμα, με το οποίο ζητούσαν την ανάκληση των αποφάσεων της Χούντας για τη διεξαγωγή των φοιτητικών εκλογών, εκδημοκρατισμό των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, αύξηση των δαπανών για την παιδεία στο 20% του προϋπολογισμού και ανάκληση του Ν.1347 για την αναγκαστική στράτευση των φοιτητών. 

Οι φοιτητές οχυρώθηκαν μέσα στο κτίριο της σχολής επί της οδού Πατησίων και ξεκίνησαν τη λειτουργία του ανεξάρτητου ραδιοφωνικού σταθμού του Πολυτεχνείου. Ο πομπός κατασκευάστηκε μέσα σε λίγες ώρες στα εργαστήρια της σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών από τον Γιώργο Κυρλάκη. Το, πλέον ιστορικό, μήνυμά τους ήταν: «Εδώ Πολυτεχνείο! Λαέ της Ελλάδας το Πολυτεχνείο είναι σημαιοφόρος του αγώνα μας, του αγώνα σας, του κοινού αγώνα μας ενάντια στη δικτατορία και για την Δημοκρατία». Εκφωνητές του σταθμού ήταν η Μαρία Δαμανάκη, ο Δημήτρης Παπαχρήστος και ο Μίλτος Χαραλαμπίδης.^[7] Το πρώτο βράδυ της κατάληψης του Πολυτεχνείου μια ομάδα περίπου εκατό χουντικών νεολαίων της οργάνωσης Κόμμα 4ης Αυγούστου (Κ4Α) του Κώστα Πλεύρη μαζί με ασφαλίτες και παρακρατικούς αποφάσισαν να οργανώσουν εισβολή στο Πολυτεχνείο, αλλά ελλείψει σχεδιασμού και ηγεσίας περιορίστηκαν στην παρεμπόδιση της τροφοδοσίας των φοιτητών από εξωτερικές ομάδες περιφρούρησης.^[8] Οι διαδηλώσεις, τα συλλαλητήρια και οι εκδηλώσεις κατά του καθεστώτος της Χούντας αυξήθηκαν. Κυρίως στην Αθήνα, αλλά και σε σημεία της επαρχίας, δημιουργήθηκαν συνθήκες εξέγερσης. Από τις 14 μέχρι και τις 17 Νοεμβρίου (και πιο περιορισμένα μέχρι τις 18) στήθηκαν οδοφράγματα και διεξήχθησαν οδομαχίες μεταξύ εξεγερμένων και αστυνομίας.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

16 Νοεμβρίου

Την 16η Νοεμβρίου στο Πολυτεχνείο κατευθύνθηκαν πλήθη κόσμου αρχικά κατά μόνας και έπειτα συντεταγμένα, όπως μαθητές Γυμνασίων και τεχνικών και επαγγελματικών σχολών καθώς και μια ομάδα αγροτών από τα Μέγαρα, μετά την αναβολή της συζήτησης της προσφυγής τους στο ΣτΕ κατά της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης των κτημάτων τους για την ανέγερση ενός διυλιστηρίου.^[9]

Καθώς ο κόσμος συνέρρε προς το Πολυτεχνείο, το μεσημέρι και το απόγευμα ξεκίνησαν από εκεί διαδηλώσεις προς σημεία του κέντρου των Αθηνών, μεταξύ των οποίων μια διαδήλωση 2-3 χιλιάδων που βάδισε στις 6 το απόγευμα στη Σταδίου με κατεύθυνση προς το Σύνταγμα, αλλά συγκρούστηκε σφοδρά με την αστυνομία στην πλατεία Κλαυθμώνος και διαλύθηκε, με αποτέλεσμα τραυματισμούς εργαζομένων και μαθητών τεχνικών σχολών και την πυροδότηση μιας φημολογίας για νεκρούς εργάτες.^[10] Διαδηλωτές επιτέθηκαν σε αστυνομικούς και διαλύθηκαν με ρίψη δακρυγόνων από αστυνομικά οχήματα στα Χαυτεία, όπου βρέθηκε ο Σπυρίδων Κοντομάρης, βουλευτής της Ένωσης Κέντρου που τραυματίστηκε θανάσιμα, γινόμενος ο πρώτος νεκρός της εξέγερσης, ενώ άλλοι διαδηλωτές κατέλαβαν για λίγο μέρος του κτηρίου της Νομαρχίας Αττικής στην Αιόλου, γεννώντας την εντύπωση μιας επικείμενης αναμέτρησης με το δικτατορικό καθεστώς.^[11] Οι συνεχιζόμενες συγκρούσεις στα Χαυτεία, με την ενίσχυση μαθητών φροντιστηρίων, διαλύθηκαν αργότερα με τη ρίψη πυροβολισμών.^[12] Η αστυνομία διέλυσε ένα οδόφραγμα των διαδηλωτών στην Πατησίων και από τις 8 ξεκίνησε να ρίχνει δακρυγόνα στο χώρο μπροστά από και αργότερα και μέσα στο Πολυτεχνείο, διαλύοντας το συγκεντρωμένο πλήθος από την περιοχή, η οποία μετατρεπόταν σε πεδίο μάχης, όπου παρέμειναν μόλις μερικές εκατοντάδες.^[13]

Από τις 20:00 300-500 περίπου διαδηλωτές ξεκίνησαν να επιτίθενται στη δύναμη 60 περίπου ανδρών που φρουρούσαν το υπουργείο Δημοσίας Τάξεως, στην οδό 3ης Σεπτεμβρίου, και, όταν έφτασαν στην είσοδο απωθήθηκαν με πυρά, με εκ των υστέρων έγκριση του Παπαδόπουλου.^[14] Έκτοτε, κάθε εμφάνιση διαδηλωτών, ως την τελευταία επίθεσή τους με μολότοφ στις 22:00, απαντήθηκε με πυρά από τη φρουρά του υπουργείου που —ενισχυμένη με χωροφύλακες, αστυνομικούς και τεθωρακισμένα οχήματα ρίψης δακρυγόνων— έφτασε να αριθμεί 300 άνδρες.^[15] Εναντίον των διαδηλωτών χρησιμοποιήθηκε ένα πολυβόλο τοποθετημένο στην ταράτσα του κτηρίου, ενώ πυροβολούσαν και άτομα με πολιτικά, όπως ο Ηλίας Τσιαπούρης ή Τσαπούρας, μέλος της νεολαίας του Κ4Α.^[8][16] Από τους πυροβολισμούς τραυματίστηκαν τουλάχιστον 34 άτομα, που έχουν ταυτοποιηθεί, εκ των οποίων ένας, ο 17χρονος Διομήδης Κομνηνός, έχασε τη ζωή του.^[17]

Μετά τις 22:00 οι επιθέσεις κατά του υπουργείου έπαυσαν, αλλά η φρουρά του συνέχισε να πυροβολεί στοχεύοντας από κοινού με ομάδες ελεύθερων σκοπευτών που βρίσκονταν σε γύρω κτήρια να αποτρέψουν την παραμονή ή προσέγγιση διαδηλωτών στην περιοχή του Πολυτεχνείου, όπου οι διαδηλωτές είχαν φτιάξει φωτιές και οδοφράγματα, ενώ παράλληλα δακρυγόνα εκτοξεύονταν από μηχανοκίνητα χημικού πολέμου της Αστυνομίας και της Χωροφυλακής, ενώ δρούσαν και οπλισμένοι αστυνομικοί, που πυροβολούσαν ή χτυπούσαν αδιακρίτως με γκλομπς διερχόμενους.^[18] Τη νύχτα της 16ης Νοεμβρίου η ίδια ομάδα νεολαίων του Κ4Α που είχε συγκεντρωθεί το πρώτο βράδυ, μεταξύ των οποίων και ο δεκαεξάχρονος τότε μετέπειτα αρχηγός της Χρυσής Αυγής Νίκος Μιχαλολιάκος, συγκεντρώθηκαν έξω από τα γραφεία της οργάνωσης, στη διασταύρωση των οδών Μπουμπουλίνας και Αλεξάνδρας, αλλά διασκορπίστηκαν μετά την επίθεση ενός αγήματος αστυνομικών που δεν αντιλήφθηκε την ταυτότητά τους.^[8][19]

Στις 3 π.μ. της 17ης Νοεμβρίου, και ενώ οι διαπραγματεύσεις για ασφαλή αποχώρηση των φοιτητών από το χώρο του Πολυτεχνείου βρίσκονταν σε εξέλιξη, αποφασίστηκε από τη μεταβατική κυβέρνηση η επέμβαση του στρατού και ένα από τα τρία άρματα που είχαν παραταχθεί έξω από τη σχολή, γκρέμισε την κεντρική πύλη.^[20] [21]Κατά την είσοδο του άρματος, υποστηρίζεται, χωρίς να έχει αποδειχθεί, ότι συνεθλίβησαν 2–3 φοιτητές που βρίσκονταν πίσω από την πύλη (γεγονός «λίαν πιθανό αλλά ανεπιβεβαίωτο» σύμφωνα με το πόρισμα του εισαγγελέα Τσεβά). Επίσης, από τα συντρίμμια τραυματίστηκε σοβαρά, με συντριπτικά κατάγματα στα πόδια, η φοιτήτρια Πέπη Ρηγοπούλου.^[22] Ο σταθμός του Πολυτεχνείου έκανε εκκλήσεις στους στρατιώτες να αψηφήσουν τις εντολές των ανωτέρων τους και στη συνέχεια ο εκφωνητής απήγγειλε τον Ελληνικό Εθνικό Ύμνο. Η μετάδοση συνεχίστηκε ακόμα και μετά την είσοδο του άρματος στον χώρο της σχολής. Οι φοιτητές που είχαν παραμείνει στο Πολυτεχνείο, μαζεύτηκαν στο κεντρικό προαύλιο, ψάλλοντας τον εθνικό ύμνο. Η πτώση της πύλης ακολουθήθηκε από την είσοδο μιας μονάδας ενόπλων στρατιωτών των ΛΟΚ που οδήγησαν τους φοιτητές, χωρίς βία, έξω από το Πολυτεχνείο, μέσω της πύλης της οδού Στουρνάρη. Οι αστυνομικές δυνάμεις που περίμεναν στα δυο πεζοδρόμια της Στουρνάρη επιτέθηκαν στους φοιτητές, την έξοδο των οποίων αποφασίζουν (σύμφωνα και με το πόρισμα του εισαγγελέα Τσεβά) να περιφρουρήσουν κάποιοι από τους στρατιώτες, οι οποίοι σε ορισμένες περιπτώσεις επενέβησαν και εναντίον των αστυνομικών που βιαιοπραγούσαν στους φοιτητές. Πολλοί φοιτητές βρήκαν καταφύγιο σε γειτονικές πολυκατοικίες. Ελεύθεροι σκοπευτές της αστυνομίας άνοιξαν πυρ από γειτονικές ταράτσες, ενώ άνδρες της ΚΥΠ καταδίωξαν τους εξεγερθέντες. Οι εκφωνητές του σταθμού του Πολυτεχνείου παρέμειναν στο πόστο τους και συνέχισαν να εκπέμπουν για 40 λεπτά μετά την έξοδο, οπότε και συνελήφθησαν.

ΠΗΓΗ ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ